Werkstress

In Nederland komen stressklachten (met daaraan gekoppeld verzuim) op het werk veel voor. Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) (2013) geeft 20,8% van de respondenten in het onderzoek aan dat verzuim gedeeltelijk of hoofdzakelijk het gevolg is van werk. Van deze 20,8% geeft 31% aan dat het verzuim het gevolg is geweest van werkdruk werkstress. Bijna 1/3 van de respondenten geeft dus aan dat verzuim (als deze het gevolg is van het werk) veroorzaakt wordt door een te hoge werkdruk of de daarbij ervaren werkstress.

Werkstress is al lang een thema binnen de Arbeid- en Organisatiepsychologie.

Wat is stress eigenlijk?

Stress is afkomstig van het Latijnse woord stringere wat ‘strak trekken’ betekent. Daarmee wordt geïmpliceerd dat er spanning ontstaat. Externe invloeden (bv. deadlines etc.) oefenen een bepaalde druk uit op een individu waardoor spanning ontstaat. Stress is niet per definitie slecht voor iemand. Sterker nog, een mens heeft een bepaalde spanning nodig om optimaal te presteren. Normaliter neemt de spanning na een korte periode af en herstelt iemand zich weer. Stress wordt ongezond als de spanning en druk lang aanhouden en iemands lichaam en geest niet meer voldoende herstelt. Het is belangrijk dat iemands draaglast (de werkelijke belasting) en draagkracht (dat wat iemand aankan) met elkaar in balans zijn. Deze balans is voor iedereen verschillend. Er ontstaat een probleem als de draaglast groter wordt dan de draagkracht.

Kenmerken van stressklachten zijn: slapeloosheid, zweten, verhoogde hartslag, geïrriteerdheid, gevoelens van mislukking etc.

Uit onderzoek wordt duidelijk dat de grootste veroorzakers van werkstress uiteenvallen in zeven categorieën:

1. Werkfactoren: arbeidsomstandigheden (denk aan de fysieke omgeving, ploegendiensten etc.), werkduur, arbeidsrisico’s
2. Regelmogelijkheden en beloning: hoeveel invloed kan de werknemers zelf uitoefenen op de wijze waarop hij/zij de taakeisen van de functie aanpakt? Welke beloning staat tegenover de verrichte werkzaamheden?
3. Persoonlijkheid en coping: hoe gaat iemand om met werkbelasting?
4. Sociale relaties op het werk: hoeveel steun kan een werknemer verwachten uit zijn/haar directe werkomgeving?
5. Loopbaanontwikkeling: welke kansen zie de werknemer op de werkvloer qua ontwikkeling en doorgroeimogelijkheden?
6. Organisatiecultuur: onderschrijft de werknemer de waarden van de organisatie? Kan de medewerker zich identificeren met de organisatiecultuur?
7. De balans tussen werk en privé: hoe goed kan de werknemer de balans tussen werk en privé optimaliseren?

Deze zeven categorieën dragen bij aan het ontstaan van werkstress en hebben op die wijze invloed op verzuim, personeelsverloop etc.

Hoe kunnen organisaties (en hun werknemers) effectief omgaan met werkstress?

De eerste stap in het omgaan met werkstress is dat het erkent wordt op de werkvloer. Accepteer dat er een probleem is. Identificeer vervolgens waar de werkstress vandaan komt. Als leidraad kunnen de zeven categorieën gebruikt worden. Probeer een oplossing te zoeken binnen de categorieën waar het mis gaat. Zoek oplossingen die voor alle partijen haalbaar zijn. Natuurlijk is het soms ook mogelijk dat een probleem niet opgelost kan worden, maar probeer dan in elk geval een wijze te vinden waarop met de werkstress omgegaan kan worden (categorie 3). Training en coaching kunnen hierin behulpzaam zijn. Als laatste stap: monitor of de werkstress op een acceptabeler niveau gekomen is en pas zaken aan als het weer dreigt mis te gaan.

Bronnen:

Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (2013). TNO/CBS-rapport. ISBN: 978-90-5986-444-3

Arnold, J (2010). Psychologie van arbeid en organisatie. Mensen en hun werk. Amsterdam: Pearson. ISBN: 978-90-430-1851-7